Ο ρόλος των γονέων στην παιδική παχυσαρκία

Η συχνότητα της παχυσαρκίας έχει αυξηθεί ιδιαίτερα τις τελευταίες δεκαετίες σε διάφορες χώρες
του κόσμου τόσο στους ενήλικες όσο και στα παιδιά. Στις ΗΠΑ οι μελετητές διαπίστωσαν
τριπλασιασμό της συχνότητας για την περίοδο 1980-2000. Τα δεδομένα αυτά δεν αποδόθηκαν σε
κάποιο γενετικό αίτιο, αλλά στη δραματική επιδείνωση των συνηθειών διατροφής και φυσικής
δραστηριότητας των παιδιών και των έφηβων. Εκτιμήθηκε δε, ότι αν ο πληθυσμός των Η.Π.Α.
επέστρεφε στο ιδανικό βάρος, θα παρατεινόταν η διάρκεια ζωής των ατόμων κατά 3 χρόνια.
Στην Ελλάδα τα δεδομένα είναι ιδιαιτέρως ανησυχητικά σχετικά με την παχυσαρκία των παιδιών
και των εφήβων. Σύμφωνα με τη μελέτη της Ελληνικής Ιατρικής Εταιρείας Παχυσαρκίας σε 18.045
παιδιά ηλικίας 2 – 19 ετών, το 20,7% των αγοριών και το 12,5% των κοριτσιών ηλικίας 13-17 ετών
είναι υπέρβαρα, ενώ το 8,9% των αγοριών και το 3,6% των κοριτσιών του ιδίου ηλικιακού εύρους
είναι παχύσαρκα. Συνολικά 29,6% των αγοριών και 16,1% των κοριτσιών έχουν υπερβάλλον
σωματικό βάρος. Ανάλογα είναι τα δεδομένα από μελέτη της Α’ Παιδιατρικής Κλινικής του
Πανεπιστημίου Αθηνών καθώς και από μελέτες που έγιναν στην Κρήτη.
Στα αίτια της παιδικής και εφηβικής παχυσαρκίας εμπλέκονται πολλοί παράγοντες γενετικοί,
περιβαλλοντικοί, νευροενδοκρινικοί και ψυχολογικοί. Ο ρόλος των γονιών ωστόσο στην ανάπτυξη
της παχυσαρκίας είναι καθοριστικός.

 

Η παιδική παχυσαρκία ξεκινάει από την κύηση και τα πρώτα χρόνια της ζωής

Η παχυσαρκία ξεκινάει από πολύ νωρίς. Ακόμα και από την εμβρυϊκή ζωή. Έχει αποδειχθεί ότι το
βάρος της μητέρας κατά τη διάρκεια της κύησης συσχετίζεται με το βάρος του παιδιού σε ηλικίες 7
και 21 ετών. Η σωστή διατροφή και αποφυγή πρόσληψης υπερβάλλοντος βάρους κατά την κύηση
βοηθά, επομένως, και στην πρόληψη της παιδικής παχυσαρκίας.
Θα πρέπει να γνωρίζουν οι γονείς ότι εάν το παιδί τους έχει γεννηθεί λιποβαρές για την ηλικία
κύησης ή έχει ενδομήτρια καθυστέρηση ανάπτυξης είναι μεγάλο λάθος να το υπερσιτίζουν για να
φθάσει το βάρος των τελειόμηνων παιδιών (και πολλές φορές μάλιστα να το ξεπεράσει). Έχει
αποδειχθεί ότι η αυξημένη πρόσληψη βάρους κατά τα δύο πρώτα χρόνια της ζωής σχετίζεται με
την εμφάνιση χρόνιων νοσημάτων φθοράς στη ζωή ως ενήλικες, δηλαδή με υπέρταση και
καρδιαγγειακή νόσο. Ακόμα και εάν το παιδί είναι τελειόμηνο θα πρέπει να αποφεύγεται η
υπερσίτιση που θα οδηγήσει σε αυξημένη πρόσληψη βάρους κατά τα πρώτα χρόνια της ζωής,
δηλαδή κατά τη βρεφική ή τη νηπιακή ηλικία. Η ζάχαρη και το αλάτι απαγορεύονται αυστηρά κατά
το πρώτο χρόνο της ζωής του παιδιού. Οι γονείς δεν θα πρέπει να δώσουν γλυκά στα παιδιά τους
εάν προηγουμένως δεν του προσφέρουν όλο το εύρος των φρούτων και λαχανικών.
Υποστηρίζεται ότι ακόμα και όταν το παιδί αρνείται την πρόσληψη φρούτων ή λαχανικών οι γονείς
θα πρέπει να επιμένουν. Τουλάχιστον οκτώ φορές θα πρέπει να επιμείνουν στην ίδια τροφή πριν
περάσουν στην επόμενη.
Οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι ο μητρικός θηλασμός είναι η καλύτερη διατροφική επιλογή
τους πρώτους μήνες της ζωής. Στην εναλλακτική περίπτωση της χορήγησης τροποποιημένου
γάλακτος όταν δεν είναι δυνατόν να χορηγηθεί μητρικός θηλασμός, έχει σημασία η σωστή
επιλογή του γάλακτος της βρεφικής και νηπιακής ηλικίας. Έχει αποδειχθεί ότι η αυξημένη
πρόσληψη πρωτεϊνης στα πρώτα χρόνια της ζωής τους προδιαθέτει σε παιδική παχυσαρκία. Για το
λόγο αυτό θα πρέπει να επιλέγονται γάλατα πρώτης, δεύτερης και τρίτης βρεφικής ηλικίας τα
οποία να έχουν περιεκτικότητα πρωτεϊνης όσο το δυνατόν πλησιέστερη σε εκείνη του μητρικού
γάλακτος, δηλαδή κάτω από 2 γραμμάρια ανά 100 ml.
 

Οι γονείς επηρεάζουν τη διατροφική συμπεριφορά των παιδιών



Το παιδί μιμείται τη συμπεριφορά των γονιών και έχει αποδειχθεί ότι οι γευστικές προτιμήσεις της
μητέρας επηρεάζουν τις προτιμήσεις των παιδιών. Δεν επιτρέπεται να ζητάμε από τα παιδιά να
ακολουθούν αρχές υγιεινής διατροφής όταν εμείς οι ίδιοι δεν τις τηρούμε. Επίσης δεν είναι σωστό
να τρώμε προκλητικά μπροστά στα παιδιά, ενώ συγχρόνως τα προτρέπουμε να χάσουν βάρος. Η
απώλεια βάρους του παιδιού είναι υπόθεση η οποία αφορά σε όλη την οικογένεια και η τήρηση
ενός υγιεινού διαιτολογίου από όλους είναι βασική αρχή.
Επιπρόσθετα, η τήρηση των γευμάτων έχει μεγάλη σημασία. Είναι σημαντικό να τηρούνται οι
ώρες του φαγητού και είναι καλό να τρώει όλη η οικογένεια μαζί. Τα παχύσαρκα παιδιά συχνά
παραλείπουν το πρωϊνό και τρώνε διάφορα παχυντικά σνακ στο σχολείο. Παρόλο ότι οι γονείς
παραπονούνται ότι συχνά τα παιδιά δεν τους ακούνε, συνήθως η παράλειψη του πρωϊνού γίνεται
με την ανοχή τους, αφού δίνουν χρήματα στο παιδί ώστε να αγοράσει κάτι από το κυλικείο του
σχολείου προκειμένου να μη μείνει νηστικό. Πολλές φορές αυτό γίνεται για την αποφυγή
διαπληκτισμών. Ωστόσο οι γονείς θα πρέπει να γνωρίζουν ότι η ανοχή οδηγεί σε διαμόρφωση
διαιτητικών συνηθειών οι οποίες είναι ιδιαίτερα ανθυγιεινές και επιζήμιες για το βάρος και την
υγείας τους. Αποτρέπουμε τα παιδιά από το «τσιμπολόγημα» στα μεσοδιαστήματα των γευμάτων.
Επίσης, δεν τρώμε όταν παρακολουθούμε θεάματα. Η συγκέντρωση της οικογένειας για την
παρακολούθηση ταινίας στην τηλεόραση με ταυτόχρονη κατανάλωσης αφθονίας ανθυγιεινών
σνακ είναι λάθος πρακτική. Η παρακολούθηση ενός θεάματος μας κάνει πολλές φορές να χάνουμε
τον έλεγχο της ποσότητας του φαγητού. Για τον ίδιο λόγο αποφεύγουμε να τρώμε στον
κινηματογράφο κατά τη διάρκεια παρακολούθησης μιας ταινίας. Για τα παιδιά είναι ευκολότερο
αφού εμείς έχουμε τον έλεγχο ή εμείς είμαστε αυτοί που θα χρηματοδοτήσουμε την ανθυγιεινή
διατροφή.
Αντιστοιχα, βέβαια, οι συνήθειες των γονέων όσον αφορά στη σωματική δραστηριότητα,
υιοθετούνται σε μεγάλο βαθμό και από τα παιδιά. Αν οι γονείς είναι σωματικά δραστήριοι,
αγαπούν την άσκηση και γενικά την κίνηση, τότε ωθούν και τα παιδιά τους σε μία πιο δραστήρια
ζωή, η οποία συσχετίζεται σημαντικά με ένα πιο υγιές σωματικό βάρος και με καλύτερη ποιότητα
ζωής συνολικότερα. 
 

Η υιοθέτηση της μεσογειακής διατροφής είναι υπόθεση όλης της οικογένειας
 

H τήρηση ενός υγιεινού διαιτολογίου, ακολουθώντας τις αρχές της μεσογειακής διατροφής, είναι
υπόθεση όλης της οικογένειας. Σύμφωνα με τις διάφορες επιστημονικές εταιρείες πρέπει να
τρώμε κόκκινο κρέας μία φορά την εβδομάδα, κοτόπουλο δύο, ψάρι δύο, όσπρια-λαδερά δύο
φορές την εβδομάδα, φρούτα και λαχανικά 5 μερίδες την ημέρα. Περιορίζουμε την κατανάλωση
προϊόντων με απλούς υδατάνθρακες π.χ ζάχαρη ή φρουκτόζη (με εξαίρεση τα φρέσκα φρούτα),
αποφεύγουμε τα φαστφούντ και τα ανθυγιεινά σνακ. Καταναλώνουμε με μέτρο τους χυμούς
(αποφεύγοντας εκείνους που είναι εμπλουτισμένοι με ζάχαρη). Για ενυδάτωση προτιμάμε νερό.
Εναλλακτικά μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε αναψυκτικά χωρίς ζάχαρη, πάντα με μέτρο και μέσα
στα πλαίσια μιας ισορροπημένης διατροφής. Ας έχουμε υπόψη ότι στη διαμόρφωση του βάρους
σώματος παίζουν μεγάλο ρόλο οι καθημερινές συνήθειες και πρέπει με το παράδειγμά μας να
παρακινούμε τα παιδιά να ακολουθούν αυτό τον κανόνα. Το «ανθυγιεινό φαγητό» θα πρέπει να
είναι η εξαίρεση του κανόνα σε κάποια γιορτή ή πάρτι. Στις καθημερινές επιλογές η προτίμηση
προϊόντων μειωμένης περιεκτικότητας σε λίπος, πχ τυριά, γάλα ή γιαούρτι, βοηθά σε καλύτερο
έλεγχο του βάρους. Έχει αποδειχθεί ότι η χρησιμοποίηση γαλακτοκομικών προϊόντων μειωμένης
περιεκτικότητας σε λίπος είναι ασφαλής. Ωστόσο θα πρέπει να συμβουλευόμαστε το γιατρό μας
κατά πόσον η διατροφή των παιδιών καλύπτει τις ημερήσιες ανάγκες για την επαρκή λήψη 
ασβεστίου και βιταμίνης D, ώστε να μειώσουμε τον κίνδυνο οστεοπενίας. Προτρέπουμε τα παιδιά
να καταναλώνουν προϊόντα πλούσια σε φυτικές ίνες (π.χ μαύρο ψωμί, δημητριακά ολικής άλεσης,
ρύζι με κόκκους, φρούτα με τη φλούδα, σαλάτες ιδίως με μακριά πράσινα φύλλα) ώστε να
ευνοείται το αίσθημα του κορεσμού της πείνας. Επιπρόσθετα, η παρουσία των φυτικών ινών δρα
ευεργετικά στη λειτουργία του εντέρου και μειώνει την απορρόφηση του λίπους επηρεάζοντας τα
επίπεδα της χοληστερίνης.
Οι γονείς επιβάλλεται και μπορούν να εφαρμόσουν τις αρχές της υγιεινής διατροφής. Χρειάζεται
σύστημα και συχνά διαπραγμάτευση. Σε περιπτώσεις ιδιαίτερα ατίθασων παιδιών καλό είναι να
ζητάμε τη συμβουλή ειδικού, π.χ ψυχολόγου, για τον τρόπο χειρισμού του παιδιού, ώστε να
μπορέσουμε να σφυρηλατήσουμε το χαρακτήρα του και να επιβάλλουμε αρχές υγιεινής
διατροφής. Άλλωστε το ζητούμενο είναι να αυξήσουμε τη διάρκεια αλλά και την ποιότητα ζωής
του παιδιού.
 

Αρθρογράφος: Ανδριανή Βαζαίου
 

Πηγή: Ελληνική Ιατρική Εταιρεία Παχυσαρκίας